Anmelden (DTAQ) DWDS     dlexDB     CLARIN-D

Das Newe Testament Deutzsch. [Septembertestament.] Übersetzt von Martin Luther. Wittenberg, 1522.

Bild:
<< vorherige Seite

Sanct Marcus. XXXIX.
gelerten vnd sprachen/ Er hatt andern geholffen/ kan yhm selber nit
helffen/ Ach des Christus vnd des konigs von Jsrael/ Er steyge nu
von dem creutze/ das wyr sehen vnd glewben. Vnd die mit yhm creu-
tziget waren/ schollten yhn auch.

Matth. 27
Luce. 23.
Psal. 21.
Vnd da es vmb die sechste stund kam/ wart eyn finsternis vber das
gantze land/ bis vmb die neunde stund/ vnd vmb die neunde stund/
rieff Jhesus lautt/ vnnd sprach/ Eli Eli lamma asabthani? das ist
verdolmatscht/ meyn Gott/ meyn Gott/ warumb hastu mich ver-
lassen? Vnd ettlich die da bey stunden/ da sie das horeten/ sprachen sie/
sihe/ Er rufft dem Elias/ da lieff eyner vnnd fullet eynen schwam
mitt essig/ vnnd steckt yhn auff eyn rhor/ vnd trenckt yhn/ vnd sprach/
Hallt/ last sehen/ ob Elias kome vnd nehm yhn abe.

Matth. 27
Luce. 23.
Johan. 19.
Aber Jhesus schrey laut/ vnnd gab den geyst auff/ vnnd der vor-
hang ym tempel zu reysß ynn zwey stuck/ von oben ann bis vnden
aus. Der hawbtman aber der da bey stund gegen yhm vber/ vnd sa-
he/ das er mit solchem schrey den geyst auff gab/ sprach er/ warlich
diser mensch ist Gottis son gewesen. Vnnd es waren auch weyber
da/ die von ferne solchs schaweten/ vnter wilchen war Maria Mag-
dalena/ vnd Maria des kleynen Jacobs vnd Joses mutter/ vnd Salo-
me/ die yhm auch nach gefolget hatten/ do er yn Gallilea war/ vnd
gedienet/ vnnd viel andere/ die mit yhm hynauff gen Jerusalem gan-
gen waren.

Vnd am abent/ die weyl es der rust tag war/ wilcher ist/ der vor-
sabbath/ kam Joseph von Arimathia/ eyn ehrbarer Rads herr/ wil-
cher auch warttet auff das reych gottis/ der gieng thurstig hyneyn zu
Pilato/ vnd batt vmb den leychnam Jhesu/ Pilatus aber verwun-
derte sich/ das er schon todt war/ vnnd rieff dem hewbtmann/ vnnd
fragt yhn/ ob er langist gestorben were/ vnd als ers erkundet von dem
hewbtman/ gab er Joseph den leychnam/ vnd er kaufft eyn linwad/
vnd nam yhn ab/ vnd wickelt yhn ynn die linwad/ vnnd legt yhn ynn
eyn grab/ das war ynn eynen fels gehawen/ vnd welltzet eynen steyn
fur des grabis thur/ aber Maria Magdalena vnnd Maria Joses
schaweten zu/ wo er hyn gelegt wart.

Das Sechtzehend Capitel.

Matth. 28.
Luce. 24.
Johan. 20.
UNnd da der Sabbath vergangen war/ kaufften Maria
Magdalena vnd Maria Jacobi vnnd Salome specery auff
das sie kemen/ vnd salbeten yhn/ vnnd sie kamen zum grabe
an eynem sabbather seer frue/ da die sonne auff gieng/ vnd
sie sprachen vnternander/ wer walltzet vns den steyn von des grabis
thur? vnd sie sahen da hyn/ vnd wurden gewar/ das der steyn abgewel-
tzet war/ denn er war seer gros/ vnnd sie giengen hyneyn/ ynn das
grab/ vnd sahen eynen iungling zur rechten hand sitzen/ der hatte eyn
lang weysß kleyd an/ vnd entsatzten sich.

Er aber sprach zu yhnen/ Entsetzt euch nicht/ yhr sucht Jhesum
von Nazareth den gecreutzigten/ Er ist aufferstanden/ vnd ist nicht hie/

Sihe da/
G iij

Sanct Marcus. XXXIX.
gelerten vnd ſpꝛachen/ Er hatt andern geholffen/ kan yhm ſelber nit
helffen/ Ach des Chꝛiſtus vnd des konigs von Jſrael/ Er ſteyge nu
von dem creutze/ das wyr ſehen vnd glewben. Vnd die mit yhm creu-
tziget waren/ ſchollten yhn auch.

Matth. 27
Luce. 23.
Pſal. 21.
Vnd da es vmb die ſechſte ſtund kam/ wart eyn finſternis vber das
gantze land/ bis vmb die neunde ſtund/ vnd vmb die neunde ſtund/
rieff Jheſus lautt/ vnnd ſpꝛach/ Eli Eli lamma aſabthani? das iſt
verdolmatſcht/ meyn Gott/ meyn Gott/ warumb haſtu mich ver-
laſſen? Vñ ettlich die da bey ſtundẽ/ da ſie das hoꝛeten/ ſprachen ſie/
ſihe/ Er rufft dem Elias/ da lieff eyner vnnd fullet eynen ſchwam
mitt eſſig/ vnnd ſteckt yhn auff eyn rhoꝛ/ vnd trenckt yhn/ vnd ſpꝛach/
Hallt/ laſt ſehen/ ob Elias kome vnd nehm yhn abe.

Matth. 27
Luce. 23.
Johan. 19.
Aber Jheſus ſchꝛey laut/ vnnd gab den geyſt auff/ vnnd der voꝛ-
hang ym tempel zu reyſſz ynn zwey ſtuck/ von oben ann bis vnden
aus. Der hawbtman aber der da bey ſtund gegen yhm vber/ vnd ſa-
he/ das er mit ſolchem ſchꝛey den geyſt auff gab/ ſpꝛach er/ warlich
diſer menſch iſt Gottis ſon geweſen. Vnnd es waren auch weyber
da/ die von ferne ſolchs ſchaweten/ vnter wilchen war Maria Mag-
dalena/ vnd Maria des kleynen Jacobs vnd Joſes mutter/ vñ Salo-
me/ die yhm auch nach gefolget hatten/ do er yn Gallilea war/ vnd
gedienet/ vnnd viel andere/ die mit yhm hynauff gen Jeruſalem gan-
gen waren.

Vnd am abent/ die weyl es der ruſt tag war/ wilcher iſt/ der voꝛ-
ſabbath/ kam Joſeph von Arimathia/ eyn ehrbarer Rads herr/ wil-
cher auch warttet auff das reych gottis/ der gieng thurſtig hyneyn zu
Pilato/ vnd batt vmb den leychnam Jheſu/ Pilatus aber verwun-
derte ſich/ das er ſchon todt war/ vnnd rieff dem hewbtmann/ vnnd
fragt yhn/ ob er langiſt geſtoꝛben were/ vñ als ers erkundet von dem
hewbtman/ gab er Joſeph den leychnam/ vnd er kaufft eyn linwad/
vnd nam yhn ab/ vnd wickelt yhn ynn die linwad/ vnnd legt yhn ynn
eyn grab/ das war ynn eynen fels gehawen/ vñ welltzet eynen ſteyn
fur des grabis thur/ aber Maria Magdalena vnnd Maria Joſes
ſchaweten zu/ wo er hyn gelegt wart.

Das Sechtzehend Capitel.

Matth. 28.
Luce. 24.
Johan. 20.
UNnd da der Sabbath vergangen war/ kaufften Maria
Magdalena vñ Maria Jacobi vnnd Salome ſpecery auff
das ſie kemen/ vnd ſalbeten yhn/ vnnd ſie kamen zum grabe
an eynem ſabbather ſeer frue/ da die ſonne auff gieng/ vnd
ſie ſpꝛachen vnternander/ wer walltzet vns den ſteyn von des grabis
thur? vnd ſie ſahen da hyn/ vñ wurden gewar/ das der ſteyn abgewel-
tzet war/ denn er war ſeer gros/ vnnd ſie giengen hyneyn/ ynn das
grab/ vnd ſahen eynen iungling zur rechten hand ſitzen/ der hatte eyn
lang weyſſz kleyd an/ vnd entſatzten ſich.

Er aber ſpꝛach zu yhnen/ Entſetzt euch nicht/ yhꝛ ſucht Jheſum
võ Nazareth den gecreutzigten/ Er iſt aufferſtanden/ vñ iſt nicht hie/

Sihe da/
G iij
<TEI>
  <text>
    <body>
      <div xml:id="Mk" n="1">
        <div xml:id="Mk.15" n="2">
          <p><pb facs="#f0091" n="[85]"/><fw type="header" place="top">Sanct Marcus. XXXIX.</fw><lb/>
gelerten vnd &#x017F;p&#xA75B;achen/ Er hatt andern geholffen/ kan yhm &#x017F;elber nit<lb/>
helffen/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,32">Markus 15,32</ref></note>Ach des Ch&#xA75B;i&#x017F;tus vnd des konigs von J&#x017F;rael/ Er &#x017F;teyge nu<lb/>
von dem creutze/ das wyr &#x017F;ehen vnd glewben. Vnd die mit yhm <choice><orig>creu</orig><reg>creu-</reg></choice><lb/>
tziget waren/ &#x017F;chollten yhn auch.</p><lb/>
          <p><note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,33">Markus 15,33</ref></note><note place="left">Matth. 27<lb/>
Luce. 23.<lb/>
P&#x017F;al. 21.</note>Vnd da es vmb die &#x017F;ech&#x017F;te &#x017F;tund kam/ wart eyn fin&#x017F;ternis vber das<lb/>
gantze land/ bis vmb die neunde &#x017F;tund/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,34">Markus 15,34</ref></note>vnd vmb die neunde &#x017F;tund/<lb/>
rieff Jhe&#x017F;us lautt/ vnnd &#x017F;p&#xA75B;ach/ Eli Eli lamma a&#x017F;abthani? das i&#x017F;t<lb/>
verdolmat&#x017F;cht/ meyn Gott/ meyn Gott/ warumb ha&#x017F;tu mich ver-<lb/>
la&#x017F;&#x017F;en? <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,35">Markus 15,35</ref></note>Vn&#x0303; ettlich die da bey &#x017F;tunde&#x0303;/ da &#x017F;ie das ho&#xA75B;eten/ &#x017F;prachen &#x017F;ie/<lb/>
&#x017F;ihe/ Er rufft dem Elias/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,36">Markus 15,36</ref></note>da lieff eyner vnnd fullet eynen &#x017F;chwam<lb/>
mitt e&#x017F;&#x017F;ig/ vnnd &#x017F;teckt yhn auff eyn rho&#xA75B;/ vnd trenckt yhn/ vnd &#x017F;p&#xA75B;ach/<lb/>
Hallt/ la&#x017F;t &#x017F;ehen/ ob Elias kome vnd nehm yhn abe.</p><lb/>
          <p><note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,37">Markus 15,37</ref></note><note place="left">Matth. 27<lb/>
Luce. 23.<lb/>
Johan. 19.</note>Aber Jhe&#x017F;us &#x017F;ch&#xA75B;ey laut/ vnnd gab den gey&#x017F;t auff/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,38">Markus 15,38</ref></note>vnnd der vo&#xA75B;-<lb/>
hang ym tempel zu rey&#x017F;&#x017F;z ynn zwey &#x017F;tuck/ von oben ann bis vnden<lb/>
aus. <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,39">Markus 15,39</ref></note>Der hawbtman aber der da bey &#x017F;tund gegen yhm vber/ vnd &#x017F;a-<lb/>
he/ das er mit &#x017F;olchem &#x017F;ch&#xA75B;ey den gey&#x017F;t auff gab/ &#x017F;p&#xA75B;ach er/ warlich<lb/>
di&#x017F;er men&#x017F;ch i&#x017F;t Gottis &#x017F;on gewe&#x017F;en. <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,40">Markus 15,40</ref></note>Vnnd es waren auch weyber<lb/>
da/ die von ferne &#x017F;olchs &#x017F;chaweten/ vnter wilchen war Maria <choice><orig>Mag</orig><reg>Mag-</reg></choice><lb/>
dalena/ vnd Maria des kleynen Jacobs vnd Jo&#x017F;es mutter/ vn&#x0303; <choice><orig>Salo</orig><reg>Salo-</reg></choice><lb/>
me/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,41">Markus 15,41</ref></note>die yhm auch nach gefolget hatten/ do er yn Gallilea war/ vnd<lb/>
gedienet/ vnnd viel andere/ die mit yhm hynauff gen Jeru&#x017F;alem <choice><orig>gan</orig><reg>gan-</reg></choice><lb/>
gen waren.</p><lb/>
          <p><note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,42">Markus 15,42</ref></note>Vnd am abent/ die weyl es der ru&#x017F;t tag war/ wilcher i&#x017F;t/ der vo&#xA75B;-<lb/>
&#x017F;abbath/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,43">Markus 15,43</ref></note>kam Jo&#x017F;eph von Arimathia/ eyn ehrbarer Rads herr/ <choice><orig>wil</orig><reg>wil-</reg></choice><lb/>
cher auch warttet auff das reych gottis/ der gieng thur&#x017F;tig hyneyn zu<lb/>
Pilato/ vnd batt vmb den leychnam Jhe&#x017F;u/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,44">Markus 15,44</ref></note>Pilatus aber verwun-<lb/>
derte &#x017F;ich/ das er &#x017F;chon todt war/ vnnd rieff dem hewbtmann/ vnnd<lb/>
fragt yhn/ ob er langi&#x017F;t ge&#x017F;to&#xA75B;ben were/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,45">Markus 15,45</ref></note>vn&#x0303; als ers erkundet von dem<lb/>
hewbtman/ gab er Jo&#x017F;eph den leychnam/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,46">Markus 15,46</ref></note>vnd er kaufft eyn linwad/<lb/>
vnd nam yhn ab/ vnd wickelt yhn ynn die linwad/ vnnd legt yhn ynn<lb/>
eyn grab/ das war ynn eynen fels gehawen/ vn&#x0303; welltzet eynen &#x017F;teyn<lb/>
fur des grabis thur/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus15,47">Markus 15,47</ref></note>aber Maria Magdalena vnnd Maria Jo&#x017F;es<lb/>
&#x017F;chaweten zu/ wo er hyn gelegt wart.</p><lb/>
        </div>
        <div xml:id="Mk.16" n="2">
          <head>Das Sechtzehend Capitel.</head><lb/>
          <p><note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,1">Markus 16,1</ref></note><note place="left">Matth. 28.<lb/>
Luce. 24.<lb/>
Johan. 20.</note><hi rendition="#in">U</hi>Nnd da der Sabbath vergangen war/ kaufften Maria<lb/>
Magdalena vn&#x0303; Maria Jacobi vnnd Salome &#x017F;pecery auff<lb/>
das &#x017F;ie kemen/ vnd &#x017F;albeten yhn/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,2">Markus 16,2</ref></note>vnnd &#x017F;ie kamen zum grabe<lb/>
an eynem &#x017F;abbather &#x017F;eer frue/ da die &#x017F;onne auff gieng/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,3">Markus 16,3</ref></note>vnd<lb/>
&#x017F;ie &#x017F;p&#xA75B;achen vnternander/ wer walltzet vns den &#x017F;teyn von des grabis<lb/>
thur? <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,4">Markus 16,4</ref></note>vnd &#x017F;ie &#x017F;ahen da hyn/ vn&#x0303; wurden gewar/ das der &#x017F;teyn <choice><orig>abgewel</orig><reg>abgewel-</reg></choice><lb/>
tzet war/ denn er war &#x017F;eer gros/ <note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,5">Markus 16,5</ref></note>vnnd &#x017F;ie giengen hyneyn/ ynn das<lb/>
grab/ vnd &#x017F;ahen eynen iungling zur rechten hand &#x017F;itzen/ der hatte eyn<lb/>
lang wey&#x017F;&#x017F;z kleyd an/ vnd ent&#x017F;atzten &#x017F;ich.</p><lb/>
          <p><note resp="#AH" type="editorial"><ref target="https://www.bibleserver.com/text/LUT/Markus16,6">Markus 16,6</ref></note>Er aber &#x017F;p&#xA75B;ach zu yhnen/ Ent&#x017F;etzt euch nicht/ yh&#xA75B; &#x017F;ucht Jhe&#x017F;um<lb/>
vo&#x0303; Nazareth den gecreutzigten/ Er i&#x017F;t auffer&#x017F;tanden/ vn&#x0303; i&#x017F;t nicht hie/ <fw place="bottom" type="catch">Sihe da/</fw><fw place="bottom" type="sig">G iij</fw><lb/></p>
        </div>
      </div>
    </body>
  </text>
</TEI>
[[85]/0091] Sanct Marcus. XXXIX. gelerten vnd ſpꝛachen/ Er hatt andern geholffen/ kan yhm ſelber nit helffen/ Ach des Chꝛiſtus vnd des konigs von Jſrael/ Er ſteyge nu von dem creutze/ das wyr ſehen vnd glewben. Vnd die mit yhm creu tziget waren/ ſchollten yhn auch. Vnd da es vmb die ſechſte ſtund kam/ wart eyn finſternis vber das gantze land/ bis vmb die neunde ſtund/ vnd vmb die neunde ſtund/ rieff Jheſus lautt/ vnnd ſpꝛach/ Eli Eli lamma aſabthani? das iſt verdolmatſcht/ meyn Gott/ meyn Gott/ warumb haſtu mich ver- laſſen? Vñ ettlich die da bey ſtundẽ/ da ſie das hoꝛeten/ ſprachen ſie/ ſihe/ Er rufft dem Elias/ da lieff eyner vnnd fullet eynen ſchwam mitt eſſig/ vnnd ſteckt yhn auff eyn rhoꝛ/ vnd trenckt yhn/ vnd ſpꝛach/ Hallt/ laſt ſehen/ ob Elias kome vnd nehm yhn abe. Matth. 27 Luce. 23. Pſal. 21. Aber Jheſus ſchꝛey laut/ vnnd gab den geyſt auff/ vnnd der voꝛ- hang ym tempel zu reyſſz ynn zwey ſtuck/ von oben ann bis vnden aus. Der hawbtman aber der da bey ſtund gegen yhm vber/ vnd ſa- he/ das er mit ſolchem ſchꝛey den geyſt auff gab/ ſpꝛach er/ warlich diſer menſch iſt Gottis ſon geweſen. Vnnd es waren auch weyber da/ die von ferne ſolchs ſchaweten/ vnter wilchen war Maria Mag dalena/ vnd Maria des kleynen Jacobs vnd Joſes mutter/ vñ Salo me/ die yhm auch nach gefolget hatten/ do er yn Gallilea war/ vnd gedienet/ vnnd viel andere/ die mit yhm hynauff gen Jeruſalem gan gen waren. Matth. 27 Luce. 23. Johan. 19. Vnd am abent/ die weyl es der ruſt tag war/ wilcher iſt/ der voꝛ- ſabbath/ kam Joſeph von Arimathia/ eyn ehrbarer Rads herr/ wil cher auch warttet auff das reych gottis/ der gieng thurſtig hyneyn zu Pilato/ vnd batt vmb den leychnam Jheſu/ Pilatus aber verwun- derte ſich/ das er ſchon todt war/ vnnd rieff dem hewbtmann/ vnnd fragt yhn/ ob er langiſt geſtoꝛben were/ vñ als ers erkundet von dem hewbtman/ gab er Joſeph den leychnam/ vnd er kaufft eyn linwad/ vnd nam yhn ab/ vnd wickelt yhn ynn die linwad/ vnnd legt yhn ynn eyn grab/ das war ynn eynen fels gehawen/ vñ welltzet eynen ſteyn fur des grabis thur/ aber Maria Magdalena vnnd Maria Joſes ſchaweten zu/ wo er hyn gelegt wart. Das Sechtzehend Capitel. UNnd da der Sabbath vergangen war/ kaufften Maria Magdalena vñ Maria Jacobi vnnd Salome ſpecery auff das ſie kemen/ vnd ſalbeten yhn/ vnnd ſie kamen zum grabe an eynem ſabbather ſeer frue/ da die ſonne auff gieng/ vnd ſie ſpꝛachen vnternander/ wer walltzet vns den ſteyn von des grabis thur? vnd ſie ſahen da hyn/ vñ wurden gewar/ das der ſteyn abgewel tzet war/ denn er war ſeer gros/ vnnd ſie giengen hyneyn/ ynn das grab/ vnd ſahen eynen iungling zur rechten hand ſitzen/ der hatte eyn lang weyſſz kleyd an/ vnd entſatzten ſich. Matth. 28. Luce. 24. Johan. 20. Er aber ſpꝛach zu yhnen/ Entſetzt euch nicht/ yhꝛ ſucht Jheſum võ Nazareth den gecreutzigten/ Er iſt aufferſtanden/ vñ iſt nicht hie/ Sihe da/ G iij

Suche im Werk

Hilfe

Informationen zum Werk

Download dieses Werks

XML (TEI P5) · HTML · Text
TCF (text annotation layer)
TCF (tokenisiert, serialisiert, lemmatisiert, normalisiert)
XML (TEI P5 inkl. att.linguistic)

Metadaten zum Werk

TEI-Header · CMDI · Dublin Core

Ansichten dieser Seite

Voyant Tools ?

Language Resource Switchboard?

Feedback

Sie haben einen Fehler gefunden? Dann können Sie diesen über unsere Qualitätssicherungsplattform DTAQ melden.

Kommentar zur DTA-Ausgabe

Dieses Werk wurde im Rahmen des Moduls DTA-Erweiterungen (DTAE) digitalisiert. Weitere Informationen …

Wikisource: Bereitstellung der Texttranskription. (2017-03-09T12:26:56Z) Bitte beachten Sie, dass die aktuelle Transkription (und Textauszeichnung) mittlerweile nicht mehr dem Stand zum Zeitpunkt der Übernahme des Werkes in das DTA entsprechen muss.
Axel Herold: Konvertierung der Wikisource-Quelldateien in das DTA-Basisformat. (2017-03-09T12:26:56Z)
Magdalena Schulze, Benjamin Fiechter, Juliane Nau, Susanne Wind, Kay-Michael Würzner, Christian Thomas, Susanne Haaf, Frank Wiegand: Bearbeitung der digitalen Edition. (2017-10-30T12:00:00Z)



Ansicht auf Standard zurückstellen

URL zu diesem Werk: https://www.deutschestextarchiv.de/luther_septembertestament_1522
URL zu dieser Seite: https://www.deutschestextarchiv.de/luther_septembertestament_1522/91
Zitationshilfe: Das Newe Testament Deutzsch. [Septembertestament.] Übersetzt von Martin Luther. Wittenberg, 1522, S. [85]. In: Deutsches Textarchiv <https://www.deutschestextarchiv.de/luther_septembertestament_1522/91>, abgerufen am 29.03.2024.